Sommige levenslessen uit je familie worden expliciet aan je meegegeven. 'Nooit met lege handen aankomen', 'altijd ergens 10 minuten te vroeg zijn' (lol) of 'mensen die ouder zijn spreek je altijd aan met u'. Andere lessen ontvang je impliciet, door hoe mensen zich gedragen en zich opstellen. Die lessen zijn vaak veel krachtiger omdat ze laten zien wat er in de praktijk toe doet. Niet wat je zegt wat je zou moeten zeggen, maar doen omdat dit je overtuiging is. Als voorbeeld: je kunt prima tegen je kind zeggen dat ze over hun emoties moeten praten, maar als jij dat als ouder nooit (op een gepaste manier) zelf doet, ontvangen ze een andere les dan die je ze wilt leren.
Verder ben ik geen ouder, dus zal ik me onthouden van ieder ouderlijk advies. Vandaag in de 20e nieuwsbrief lag de macht in de handen van de lezers. Dit was het resultaat:
Wat is hoge en lage cultuur?
Godzijdank hoef ik het niet te hebben over de clusterfuck bij Ajax, hoewel je er zeker een boek aan zou kunnen wijden. Laten we eerst de definities bespreken (die natuurlijk ter discussie staan). Hoge cultuur (of 'Kultur' zoals Duitsers het zeggen) is complex, vereist veel voorkennis en is moeilijker te begrijpen. Het wordt vaak ook geassocieerd met de elite. Denk hierbij aan opera, klassieke muziek, schilderkunst, filosofie, Latijn, enzovoort. Het concept zelf is niet erg oud, maar dateert uit de 19e eeuw. Tegenover hoge cultuur staat lage cultuur. Dit is toegankelijke kunst en er wordt vaak op neerbuigende toon over gesproken. Het omvat volksmuziek, kermis, carnaval, soaps, kasteelromannetjes, kitsch en rommel. Het is makkelijk te reproduceren en wordt niet beschouwd als van hoge kwaliteit; het beoefenen ervan wordt niet als iets belangrijks gezien.
Pierre Bourdieu was een Franse socioloog die het onderscheid verder uitdiepte om de verschillen tussen klassen te verklaren. Het ging namelijk niet alleen om geld, maar ook om andere vormen van kapitaal. Zo stelt hij dat smaak niet alleen een individuele aangelegenheid is, maar ook gevormd wordt door je zogenaamde 'habitus'. Je familie, je school, je buurt, wat je op tv kijkt, de boeken die je leest, of je muziek- of schaakles krijgt, de manier waarop je praat, en de sport die je beoefent - alles behoort tot je habitus. Bourdieu maakte in zijn beroemde werk "La Distinction" het onderscheid tussen economisch kapitaal (geld en vastgoed), cultureel kapitaal (kennis, cultuur en vaardigheden) en sociaal kapitaal (netwerken en relaties). Later voegde hij nog symbolisch kapitaal en linguïstisch kapitaal toe.
Ons Soort Mensen
Ik vind dit interessant want eigenlijk gaat het over macht. Door culturele scheidslijnen aan te brengen (wat grotendeels onbewust plaatsvindt), houd je mensen buiten de deur. Denk aan de afkorting OSM (ons soort mensen) of de term 'nieuw geld'. Wie hoort erbij en wie niet? Wie kent de codes en wie niet? De scheiding tussen hoge en lage cultuur is veel minder scherp dan vroeger. Je kunt ondertussen prima toegeven dat je van André Hazes houdt. Als je erop gaat letten, merk je alsnog hoe deze scheidslijnen worden bewaakt. In welke wijk woon je, naar welke studentenvereniging ga je, waar ga je op vakantie, heb je op een stedelijk gymnasium gezeten, hoe eet je met meerdere messen en vorken? Welke kennis wordt vanzelfsprekend geacht?
Ik kom, zoals veel Nederlanders, uit een familie die na de oorlog een sociale stijging heeft meegemaakt. Er kwam een enorme toename van welvaart (met dank aan het gasveld Groningen) en investeringen in zaken zoals publiek onderwijs. Het was een bijzondere periode in de geschiedenis die vrees ik niet meer gereproduceerd zal worden. Er zijn volgens het SCP in Nederland nu 6 klassen te onderscheiden. Klasse speelt nog steeds een rol in Nederland en de kloof wordt groter. Tegelijkertijd hebben we - door de recente geschiedenis waarin een enorme middenklasse ontstond - als Nederlanders het verleerd om over klasse te praten. Niet voor niets zijn veel van de taal en theorieën die ik aanhaal Frans en Engels - landen waar het klassensysteem veel nadrukkelijker leeft en erkend wordt.
Minerva
Wat mij fascineert is dat er nooit een eindpunt is. Hoe ver je ook opklimt als klassenmigrant - het zal nooit echt zo thuis en vanzelfsprekend worden als bij mensen bij wie de habitus met de zilveren paplepel is ingegeven. Zelfs als lid van de elitaire studentenvereniging Minerva zijn er weer sub-hierarchieën. Zo is er huis nummer 1 waar je alleen binnenkomt met een specifieke achternaam en de kneusjesclub.
Wat ik in ieder geval heb meegekregen van mijn familie van klassestijgers is dat er geen plek is waar je niet thuishoort. Het ultieme voorbeeld is mijn oma. Ze is deze week 84 jaar geworden en heeft de lagere school afgemaakt. Daarna moest ze aan het werk, eerst bij haar tuinderfamilie en daarna in het bejaardentehuis. Het was hard werken en arm. In de beginjaren hadden ze geen douche in huis en moesten ze naar het badhuis in het dorp. Mijn oma heeft altijd ambitie gehad. Ze zat in de klas van de school die ze gedwongen zou moeten verlaten en keek naar de kaart. Daarop stond de wereld die zo ver van haar verwijderd was. Reizen was een luxe die ze niet kende. Ze leerde met aardrijkskunde de landen en nam zich voor dat ze de wereld zou zien. Ze trof in mijn opa een goede man - hij was monteur in het familiebedrijf en beloofde haar mooie jurken en reizen. Hoewel hij zelf het gelukkigst was met vieze handen in een motorblok, gaf hij haar de wereld.
Ze zijn overal geweest en hebben van alles beleefd met wat steenkolen Engels en handgebaren. Van Thailand tot China, van Vietnam tot een coup in Nigeria, van Zuid-Afrika tot Australië. Elk verhaal wat ik begin wordt altijd onderbroken met ‘oh daar waren wij ook!’. Mijn oma kocht blitse jurken, reed in dikke Amerikanen en vertelde veel over haar reizen. Dit werd in het bescheiden calvinistische dorp niet door iedereen gewaardeerd. Ze deed zich beter voor dan ze was, die tuindersdochter. Het kon haar niet deren en de fotoboeken en verhalen (met mijn opa als fotograaf) stapelden zich op.
Een van mijn favoriete anekdotes is dat ze in Japan in een kledingzaak stond en 1 van de zangers van Abba tegenkwam. Ze wist dat haar dochters gek op de band waren en vroeg zonder enige schaamte om een foto. Ze was en is grenzenloos in een tijd dat veel vrouwen precies de tegenovergestelde boodschap hadden gekregen. Ze laat zich door niemand zich de wet voorschrijven. Ze treed de wereld met een open blik, veel nieuwsgierigheid en toentertijd ook nog aardig wat zwart geld tegemoet. Ze wilde naar Central Park in de roerige jaren ‘70 en nam een taxi. Toen ze terugkeerde was haar schoonzus in shock: ‘Central Park! Daar worden wel 5 mensen per dag vermoord!’. Haar respons: ‘Nou ik leef nog hoor’.
Ik heb misschien makkelijk praten maar ik hoop dat jullie net zoals ik geïnspireerd zijn door mijn oma’s combinatie van doorzettingskracht en delulu. Of je nu voor het eerst naar de opera gaat of een poepchic tentje waar je de helft van de gerechten niet herkent. Er is geen plek waar je niet van kan proeven. Dan kan het uiteraard blijken dat het niet je ding is. Maar laat je vooral niet tegenhouden door wat je omgeving van jou verwacht of een stukje identiteit die misschien moet loslaten. Het enige wat nodig is een dosis nieuwsgierigheid, respect voor de omgeving en wellicht wat handgebaren. Wel met de voorwaarde dat je veilig bent en de specifiek beoogde doelgroep bent - dit is geen pleidooi om je aan te sluiten bij de weduwenclub. Je hoeft het niet te faken till you make it, you are already there. En neem je vrienden of (chosen) familie mee, dan zijn er in ieder geval leuke mensen.
Tl;dr: Laat je nooit ergens wegjagen door elitaire zeiksnorren!
Ik ben benieuwd hoe jullie dit zelf ervaren en vanuit welke positie? Wat zou je graag willen doen maar denk je dat ‘niet voor jou’ is?
New York Update:
Ik ben toegelaten tot het zomerprogramma van Columbia University! Dus van 1 juli tot 9 augustus ga ik op de Ivy League (high culture!) tour. Ik moet nog officieel enrollen maar de wheels are turning. It’s finally happening!
Ontwikkeling Green Tempest:
30 minuten coaching boek je nu via deze link!
Nieuwe website pagina is live! Er volgt nog een officiële GT website maar kwam erachter dat ik per ongeluk met Wix.com Tel Aviv aan het sponsoren ben.
Green Tempest Nieuwsbrief. Ik heb de nieuwsbrief smaak te pakken! Je kan nu ook Green Tempest volgen via de nieuwsbrief. Geen spam maar leuke thoughts en tips ;)